Over Willem van Hartskamp

Bibliofiel. Passie voor onderwijs. Fervent wandelaar.

Spoelstra, Bert | Een maandag in augustus

een maandagEen who-dunnit. Maar dan echt gebeurd. Bert Spoelstra (1953), oud-rechercheur van de Limburgse politie, heeft een diepgravend onderzoek ingesteld naar de liquidatie van een beruchte WA-man en Landwachter in de Tweede Wereldoorlog, Math Raeven. Aan het begin van zijn onderzoek stelt de auteur typische recherchevragen waarop hij antwoord probeert te vinden. Het is hem gelukt. In iets meer dan honderd bladzijden beschrijft hij achtereenvolgens: het slachtoffer, het motief, de dader, de liquidatie en het wapen. Spoelstra heeft vele oog- en oorlogsgetuigen gesproken, nabestaanden van zowel dader als slachtoffer en hij baseert zich op verschillende bronnen. Achterin het boekje vindt de lezer een overzicht van geraadpleegde literatuur.

Een maandag in augustus doet bij vlagen denken aan het boek van Jan Brokken, De vergelding. Ook daar gaat het om een liquidatie (en vermeende sabotage) in oorlogstijd. Ook hij doet onderzoek naar de toedracht, naar het waarom van een dergelijke daad. Bert Spoelstra’s kracht ligt in het feit dat hij noch de dader noch het slachtoffer veroordeelt. Hij probeert objectief zijn weg te zoeken in het woud van vragen. Gestaag en gepassioneerd, zoekt Spoelstra naar de zo broodnodige antwoorden. Niet alleen de feitelijke antwoorden zijn interessant, ook de zoektocht ernaar. De schrijver laat de lezer als het ware over zijn schouder meekijken in zijn queeste naar de uiteindelijke antwoorden, die op hun beurt soms ook weer vragen oproepen: ‘De ene mens doodt de ander. Waarom? Wat is er op dat moment in ze omgegaan? Hoe kom je tot zo’n daad? Dat zijn vragen die me soms bezighouden.’ Ziehier hoe het werk van een ervaren rechercheur in elkaar steekt.

Wanneer Spoelstra door een burn-out thuis komt te zitten en hij in het boek Recht op Wraak (Jack Kooistra en Albert Oosthoek) de naam Raeven (opnieuw) tegenkomt, stort hij zich definitief op de ‘cold case’ uit het verleden: ‘(…) Op de Dr. Schaepmanstraat stond groenteman Raeven op zijn wagen aardappelen af te wegen toen de langsfietsende KP’er Petrus G.J. Janssen met vier schoten in de rug een eind aan zijn leven maakte. Een kapelaan was getuige van de liquidatie en begeleidde het dode lichaam naar het plaatselijke ziekenhuis.’ Dit citaat triggert Spoelstra zo, dat hij tegen zijn vrouw zegt zich te zullen verdiepen in deze zaak: ‘Ik ben rechercheur, beschouw het maar als een soort cold case waaraan ik ga werken.’

Een maandag in augustus is een boeiend geschreven documentaire die zich laat lezen als een detective. Ondanks dat je de dader en het slachtoffer in feite kent, wil je weten hoe en wat deze mensen bezielde. Hoe kwam het zover? In de nabeschouwing plaatst de auteur de historische gebeurtenis in een actuele setting en vraagt hij zich af: Wat als…? Ook heeft hij harde kritiek op een land als Israel, de persoon Wilders (die hij bewust niet met name wil noemen) en op het ‘gedonder’ in Oekraine: ‘Een ding weet ik wel: sommige dingen lijken zich te herhalen…’

Je kunt je sterk afvragen wat de toegevoegde waarde is van een dergelijke nabeschouwing. De schrijver laat zich gaan en geeft de lezer sterk het gevoel echt boos te zijn. Een dermate subjectieve beschouwing doet afbreuk aan het eigenlijke, goed gedocumenteerde verhaal.

 Eerder verschenen op www.Hebban.nl

Meade, Glenn | Het Romanov mysterie

Sommige mysteries worden nooit onthuld, soms zijn er geen antwoorden. Hiermee is de toon gezet van Het Romanov mysterie.

Meade, bekend van zijn spannende thriller De tweede Messias heeft zijn schrijversoog laten vallen op Anastasia, de beroemde, mysterieuze dochter van tsaar Romanov. Net als wereldwijd bekende auteurs als Steve Berry (De Romanov Voorspelling) en Robert Goddard (Een oude schuld) probeert Meade zijn hypothese over de verdwenen tsarendochter uit te werken in een vuistdikke roman. Archeologe Laura Pavlov staat op het punt een enorme ontdekking te doen. In de permafrost bij Jekaterinenburg, Rusland is het goed geconserveerde lichaam van een vrouw gevonden. Deze vondst werpt nieuw licht op de (vermoedelijk vermoorde) dochter van de beroemde tsaar Romanov. Pavlov brengt een bezoek aan Ierland, waar een oude man woont die meer van de zaak afweet. Er zou ooit een complot geweest zijn om de familie Romanov te redden van een gewisse dood. Hiermee ontvouwt zich een historisch verhaal vol verraad, geheimen, leugens. Zal ooit bekend worden hoe het is afgelopen met Anastasia? Zal de roman van Meade het antwoord brengen?

De auteur is erin geslaagd een spannende historische roman te schrijven. Een thriller mag het niet genoemd worden. Daarvoor ontbreekt de intens voelbare spanning die je op het puntje van je stoel laat belanden en mis je verrassende ‘twists’. Hij doseert feit en fictie heel goed. Tegelijk wordt het hierdoor stroperig en heb je soms de behoefte enkele bladzijden snel om te slaan en verderop door te lezen zonder het gevoel dat je echt iets mist. De roman is te complex, teveel personages die een rol spelen. Heel jammer dat een lijst met namen voorin het boek ontbreekt, dit had de structuur van het boek nog beter uit de verf doen komen. Achterin het boek staat een mooi afsluitend stuk van de schrijver. Hier gaat hij in op wat waarheid en wat fictie is. Hij laat het eenvoudig over aan de lezer. De openingszin van dit nawoord is veelzeggend: “Alle verhalen vinden hun eigen liefhebber.”

Almond, Philip C. | De Duivel

duivel3De strijd tussen goed en kwaad is voor veel auteurs een belangrijk thema in hun boeken. Die strijd kan er enkel en alleen zijn wanneer het ultieme goede en het ultieme kwade bestaan, voortleven in de wereld en in ons: God en de duivel. Emeritus hoogleraar Religie (universiteit van Queensland, Australie) heeft de ‘strijdbijl’ opgepakt en zich gewaagd aan het schrijven van een biografie over het kwaad zelf: de duivel.

Tweeduizend jaar lang kon het verhaal van de mens niet worden verteld los van zijn bestaan. De strijd tussen goed en kwaad was de weerspiegeling van een kosmische strijd tussen God en Satan. De weerslag van die strijd vinden we in het knap geschreven en boeiende verhaal van Almond.

In de proloog zet de schrijver in met een fragment uit The Exorcist (1973). Hiermee toont hij aan hoe de duivel zijn herintrede deed in de westerse 20e eeuw. Hernieuwde aandacht voor de duivel in literatuur, muziek, film en televisie. Deze aandacht is er tot op de dag van vandaag. In veel films, muziek en boeken zien we expliciet dan wel impliciet de boze, het kwade de strijd aanbinden met de mens of met God zelf. In de laatste jaren zien we die aandacht voor het kwaad heel duidelijk bij de verfilmingen van Harry Potter en The Lord of the rings. Gelukkig zegeviert het goede nog altijd over het kwaad…

Hierna neemt de auteur de lezer mee op een boeiende reis door de tijd. In het eerste hoofdstuk laat Almond zien waar de duivel vandaan komt, zijn geboorte. In het volgende hoofdstuk analyseert hij de constructie van het christelijke verhaal over de duivel in de eerste vijf eeuwen van het christendom en de oorsprong van de demonische paradox. Vanaf hoofdstuk 4 belandt de lezer in de elfde eeuw; de opkomst van de magie in het westen. Hoofdstuk 6 laat zien hoe de hekserij ontstond en hoe hevig de heksenjacht was. Het boek eindigt met hoofdstuk 9: de ‘dood’ van de duivel. De schrijver toont aan hoe het westerse, elitaire denken ervoor zorgde dat velen de duivel voor dood verklaarden. Halverwege de achttiende eeuw waren de intellectuele omstandigheden dusdanig gewijzigd dat er zowel bij religieuzen als niet-religieuzen ruimte kwam om het niet-bestaan van de duivel te overwegen.

De auteur maakt in zijn boek gebruik van vele joodse en niet-joodse bronnen en baseert zich op tal van bijbelse en buiten-bijbelse teksten. De grote deskundigheid van Almond zorgt voor een degelijk standaardwerk. De lezer is vooraf gewaarschuwd: Houd je hoofd er goed bij. Gemakkelijk is dit werk niet! Er wordt een groot beroep gedaan op de woordenschat van de lezer, Almond strooit graag (zoals een hoogleraar betaamt) met moeilijke woorden en fraaie volzinnen. Het boek kent prachtige foto’s van kunstwerken waar de duivel op staat afgebeeld in diverse verschijningsvormen. Deze kunstwerken vormen de rode draad in het boek. Almond besluit zijn boek als volgt: “Ik hoop dat deze nieuwe biografie van de duivel hem enigszins terug mag brengen op de centrale plaats die hij in de westerse intellectuele geschiedenis heeft gehad gedurende het grootste deel van de afgelopen tweeduizend jaar en dat zij mag bijdragen aan de erkenning van de centrale rol die hij speelde en nog altijd speelt in de geschiedenis van ons allen.”

Eerder verschenen op www.Hebban.nl

Verbaan, Danny | Weg!

Weg!“Een ongelooflijke ontsnapping met een ongekend resultaat: dankzij de reis met De Zeemanshoop blijven Joodse vluchtelingen uit handen van de nazi’s en overleeft vrijwel iedereen de oorlog.” Met de woorden: “We varen door!” begon De Zeemanshoop aan zijn gevaarlijke reis over de Noordzee … op weg naar Engeland.

Oud-journalist (Haagse Courant) en schrijver Danny Verbaan heeft met Weg! een prachtig verhaal opgetekend waarin de herinneringen en de betrokkenen centraal staan. Op 14 mei 1940 vertrekken vier studenten vanuit de haven van Scheveningen naar Engeland. In een wanhoopspoging om te ontsnappen aan de nazi’s in Nederland zoeken ze een uitweg om per schip de oversteek te wagen. Hun oog valt op een reddingboot, De Zeemanshoop. Maar op het moment dat de vier studenten weg willen varen, blijken er op de kade nog eens tientallen vluchtelingen te staan. 42 van hen springen aan boord…

Wat is De Zeemanshoop voor boot? Wie zijn de vier studenten en wat dreef hen? Wie zijn de tientallen vluchtelingen eigenlijk? Hoe is het de betrokkenen vergaan in en na de Tweede Wereldoorlog? Vragen waar een nieuwsgierige en integere journalist en schrijver antwoord op zoekt. Aan de hand van archiefmateriaal en ooggetuigenverslagen schetst Verbaan de levens van veel vluchtelingen, geeft hij een kijkje in de keuken van de NZHRM (de huidige KNRM, Koninklijke Nederlandse ReddingMaatschappij), beschrijft hij en passant het begin van de oorlog in Nederland en krijgt de lezer van alles mee over de reddingboot De Zeemanshoop. Het is de auteur gelukt een gedegen reconstructie te maken op basis van het materiaal dat voorhanden was. In samenwerking met de Engelse Bill Forster, die bezig was met een soortgelijk verhaal, complementeerde Verbaan zijn boek.

Het boek bestaat uit korte hoofdstukken. In de eerste aantal hoofdstukken leert de lezer De Zeemanshoop en haar bemanning kennen. Reddingsacties met De Zeemanshoop worden treffend beschreven. Vanaf bladzijde 29 maakt de lezer kennis met Loet Velmans, een serie toevalstreffers zorgt ervoor dat Loet betrokken raakt bij de gewaagde ontsnapping met De Zeemanshoop. Karel Dahmen en Jo Bongaerts, twee rasechte Limburgers ontmoet de lezer in het hoofdstuk erop. Drie van de vier studenten heeft de lezer dan leren kennen. Harry Hack is de laatste die later in het verhaal wordt beschreven. In de daarop volgende hoofdstukken komen veel vluchtelingen langs. Wie waren ze? Wat is de reden geweest dat ze wilden ontsnappen? Angst voor de nazi’s? Of was er een andere reden voor? Een van de meest beroemde en opvallende verschijningen was de filosoof Otto Neurath, een geboren Oostenrijker. Vanwege zijn gedachtegoed en verschillende boeken die hij schreef, was hij een doelwit van de nazi’s.

Verbaan weet alle personages in dit boek integer, helder en duidelijk te beschrijven. De lezer leeft op een gegeven moment echt mee met hen. Dat hier en daar herhaling optreedt van zaken die al gezegd waren in een voorgaand hoofdstuk, zij de schrijver vergeven. Ongetwijfeld wilde hij nog duidelijker zijn dan hij al is. In het laatste hoofdstuk en het nawoord wordt verteld over de personages die leven na de oorlog en hoe het ze verder vergaan is. Het hele verhaal beslaat bijna 160 pagina’s, kent enkele bladzijdes met fotomateriaal en heeft een fraaie voorkant, die de (logische) vraag oproept: Wanneer wordt dit fraaie ontsnappingsverhaal verfilmd?

Eerder gepubliceerd op: www.Hebban.nl

Knight, Renee | Disclaimer

Disclaimer 2Stel je voor, je leest een spannende thriller waarin jij de hoofdrol speelt. Het blijkt verontrustend. Hoe kan de auteur ooit weten van jouw geheim? Dat kan ook niet. Toch…?

Dit overkomt Catherine Ravenscroft, de hoofdpersoon van Disclaimer, geschreven door Renee Knight. Catherine leest in een vreemde en geheimzinnige thriller (De volmaakte vreemdeling), die op mysterieuze wijze in haar huis is beland, een ijzingwekkend en traumatisch verhaal: Haar verhaal! Haar zoektocht naar het hoe en waarom brengt haar afwisselend in het heden en verleden. Als ze uiteindelijk de bizarre dood van de fictieve hoofdpersoon beschreven ziet staan, weet ze een ding zeker: iemand is op haar ondergang uit!

De lay-out van Disclaimer is een juweeltje. Een prachtige omslag met op de voor-en achterkant een mysterieuze foto en negatief. Dit lokt uit om het boek nader ter hand te nemen. Ook de verbinding tussen voor-en achterflap is bijzonder. Samen vormt het als het ware een cassette. Hier is duidelijk over nagedacht. Voorop lees je de titel met de volgende ondertitel: elke overeenkomst met bestaande personen, levend of dood, berust op toeval… Dit wordt herhaald op de achterflap, maar dan voorzien van een sterretje (asterisk). Hiermee wordt verwezen naar de zijkant van het boek waar staat te lezen: Alles wat je net gelezen hebt, is een leugen. Een vondst!

De hoofdstukken beginnen met een duidelijke tijdsverwijzing die verwijst naar het heden of (verre) verleden. Het verhaal speelt zich af in Londen. De setting is goed gekozen. Naarmate je verder komt in het boek word je heen en weer geslingerd tussen de verschillende tijdsperioden en weet je soms niet goed meer wanneer het verhaal zich afspeelt. Die verwarring spoort met de verwarrende gevoelens die de hoofdpersonages ervaren. Dit verhaal zet zich vast in je hoofd en laat je niet meer los!

Knight, behalve auteur ook scenarioschrijfster voor de BBC, Channel Four en Capitol Films, laat zien dat ze verstand van zaken heeft. Haast filmisch verloopt het verhaal. Halverwege weet je hoe de vork in de steel zit, het verhaal is wat dat betreft niet spectaculair of bijzonder…Totdat enkele strakke plotwendingen ervoor zorgen dat alles op z’n kop gezet wordt! De personages zijn snel bekend, maar hoe deze zich ontwikkelen is een ander verhaal. Deze thriller eindigt met een kippenvelmoment. Knap gedaan!

Tussen de regels door, krijg je best wat mee over het schrijven van fictie: ‘Het was fictie, maar niettemin zou ik graag willen geloven dat het de waarheid van haar ballast heeft bevrijd: dat de fictie de waarheid in staat heeft gesteld naar de oppervlakte te drijven. Tenslotte gaat het om de essentie van een verhaal.’

Het taalgebruik laat toch wel te wensen over. Expliciete seksscènes en minder literair taalgebruik voegen niet altijd wat toe. Dat heeft dit boek niet nodig. Plaats voor religie is er nauwelijks, een enkele keer piept religie om de hoek: ‘Catherine dankt God. Nou ja, ze dankt iemand en die noemt ze God, al kan ze Hem niet goed plaatsen.’

De conclusie is helder aan het eind van het verhaal: er is moed nodig om achter het masker te kijken en je ware zelf te zien. Die confrontatie met jezelf is prachtig uit de verf gekomen.

 

Dekker, Ted | Verboden

VerbodenEen fraaie voorkant, een intrigerend plot, een nieuw schrijversduo. Welkom in de nieuwe trilogie: The Book of Mortals. Ted Dekker, de schrijver van de strijd tussen goed en kwaad, pakt de pen op met de wat minder bekende Tosca Lee. (auteur van Lucian en Chawa) Al eerder had Dekker een partnerschap met o.a. Paretti (Het Huis) en Erin Healey (Vuur). Het is altijd wat gewaagd om samen met een ander een boek te schrijven. Opnieuw is het hem gelukt een geslaagd verhaal neer te zetten.

Nu de wereld is ontsnapt aan de Apocalyps, breekt er een nieuw tijdperk aan. Alle bedreigingen voor de mensheid zijn verdwenen. Alle emoties ook. Op een na… Angst.

In een wereld die vredig is, maar waar tegelijk mensen worden geregeerd door de angst, ontdekt een man de diepe waarheid achter deze wereld. Het menselijk hart is ontdaan van alle emoties en de mensen zijn levende, geestelijk doden. Nadat Rom, de hoofdpersoon, een flesje oud bloed vindt, verstopt in een dagboek, neemt hij hiervan een slok en krijgt plotseling ongekende en oncontroleerbare hartstochten. Rom krijgt alle emoties terug. Hij is levend gemaakt door van het bloed te drinken. (symboliek!) Nu heeft hij de kennis (en de macht) om de mensheid tot leven te wekken. Maar dit is niet zonder gevaar. Het is in feite verboden. Verboden: een boek dat gaat over de rol van menselijke emoties tegenover de logica van de wetenschap.

Voor de Dekkerfans geen nieuwe inzichten, wel een spannend en origineel verhaal. Een wereld in de toekomst die trekjes vertoont van de Middeleeuwen is bizar. Dekker weet als geen ander beide ‘werelden’ te verbinden. Dekker is een meester in het vertellen van sprookjesachtige parabelen. Verhalen met een moraal. Maar dan wel gruwelijk spannend. Jammer is dat de romantiek in dit verhaal de vaart er enigszins uit haalt.

Dekker, Ted | Het Heiligdom

Het Heiligdom

Welkom in de hel. Welkom in Basal. Welkom in de gevreesde experimentele gevangenis waarin alles draait om het teruggaan naar de basis van het menselijke bestaan, het fundament van onze ziel. Welkom terug priester Danny Hansen. (hoofdpersoon uit Dodenakker, red.)

In dit vervolg op Dodenakker gaat het verhaal verder waar het vorige boek eindigde. Het is niet per se nodig om dit deel gelezen te hebben, omdat de lezer her en der ingewijd wordt in het voorafgaande deel. Priester Danny Hansen zit een celstraf uit van 50 jaar voor de moord op enkele mannen. Hij heeft zich voorgenomen het geweld uit zijn leven te bannen, maar die keus wordt zwaar op de proef gesteld. Hij wordt uitverkoren door directeur Pape van de ‘State Corrections Facility’ om opgenomen te worden in, wat Pape liefkozend noemt, ‘het heiligdom’. Hier maakt Danny kennis met het gestoorde gedachtegoed van de directeur. De hevige, psychische martelingen stellen Danny’s geduld extra op de proef. Ondertussen krijgt Renee Gilmore, vriendin van Danny, te maken met een vreemd telefoontje en een afgehakte vinger. Een macaber spel volgt waarin de strijd op leven en dood een belangrijke plaats inneemt. Als Renee faalt, sterft Danny; faalt Danny, dan sterft Renee.

Het Heiligdom is een echte Dekker. Alle Dekker-ingrediënten zijn opnieuw van de partij: geheimzinnige personages, duivelse elementen, religieuze dilemma’s, menselijk lijden, de blijvende strijd tussen goed en kwaad en een dijk van een boodschap. Mooie frases vind je genoeg in dit boek. Een voorbeeld: “Een man die uit de gratie raakt bij zijn broeders, is geen broeder.” Een belangrijk principe van de werking van het instituut wordt als volgt omschreven: “Basal is niet gebouwd om jou te vernietigen, hoezeer je dat ook mag hebben verdiend, of om je bij de maatschappij vandaan te houden, maar juist om je te repareren terwijl je nog kunt worden gered.”

Straf en genade, gerechtigheid en onrecht zijn duidelijk aanwezige motieven. Ontzettend heftige en gruwelijk gedetailleerde scenes maken van Het Heiligdom een zinderende pageturner. Het verhaal doet je denken aan de serie Prison Break, maar dan in optima forma. Het lezen van dit spannende boek is uiteindelijk een haast sacrale belevenis die nog lang blijft haken in de gedachten.

Berg, van den, Rien | Aslander

Aslander“ Aslander keek omhoog. Hij zag geen zonsondergang en geen sterrenhemel. Zijn ogen liepen vol, het licht van de lampen liep uit in vierpuntige stralenkransen. Tranen, dacht Aslander. Tranen zijn van God.”

Een emotioneel, dichterlijk slot van een strak literair prozadebuut van journalist (ND), dichter-dominee en schrijver Rien van den Berg (1970). Een slot dat je bij de strot grijpt, dat je nog lang zal heugen.

Van den Berg was de auteur van het actieboek voor de Week van het christelijke boek (2012) op initiatief van de BCB (de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en muziekvak). In een interview met EO Visie vertelt de schrijver dat hij het heel eng vindt om te debuteren en dat nog wel met een detective. Van den Berg kan opgelucht ademhalen. Zijn thrillerdebuut is geslaagd.

Aslander is het eerste deel van een serie die zal draaien om de hoofdpersoon Lammert Aslander, een hippe, moderne dominee (lang haar en liefst jeans dragend) van een frisse , eigentijdse ‘proeftuingemeenschap’ uit Leiden. Nadat Aslander uitgeblust raakt door een ernstig incident in zijn gemeente, wordt hem aanbevolen er een tijdje tussenuit te gaan. Hij vertrekt naar Ameland om een weekje uit te waaien en zijn hoofd leeg te maken. Een tijd van bezinning in de stille week naar Goede Vrijdag en Pasen. Op het moment dat de veerboot naar Ameland vastloopt op de Waddenzee (en Lammert vastloopt met zijn ambt) ontmoet Aslander enkele medepassagiers met wie hij in gesprek raakt over een moordzaak op het eiland (een vastgelopen politieonderzoek). Tegen wil en dank raakt Aslander betrokken bij deze misdaad en wordt hij gedwongen als detective op te treden. Dominee-detective Lammert Aslander is geboren.

Gaandeweg het lezen bekruipt je meer en meer het gevoel dat de hoofdpersoon Lammert Aslander dezelfde is als de schrijver-dichter/dominee Rien van den Berg. Wie de markante persoon van hem weleens heeft gezien, zal enkele trekjes herkennen in de persoon Aslander. Een dergelijke vereenzelviging maakt deze detective geloofwaardig.

Ook de kwaliteiten van de dichter Van den Berg ziet men vertaald in fraaie beeldspraak en mooie zinsneden: “De vrouw, Aslander schatte haar tegen de zestig, had het gezicht van een roofvogel. Alert, scherp, dreigend. Haar handen, de magere vingers gekromd, lagen roerloos op het tafelblad. Stil als een biddende slechtvalk.” Egge, de psychiater in het boek, vertelt op blz. 72/73: “Hartenkenner? Ik wroet in de donkerste gangen van de menselijke geest. Als een blinde mol zonder tomtom.”

Van den Berg hanteert een vlotte pen. Door de soms korte, afgemeten zinnen leest het verhaal lekker weg en wordt de spanning juist opgebouwd. De spanning zit hem meer in de onderlinge relaties dan in de situaties of gebeurtenissen. Geen harde actie, geen snel geweld, maar diep voelbare, intens geestelijke spanningen verhogen de ‘suspense’.

De dialogen zijn met een menselijke, ingehouden oprechte emotie neergezet, tegelijk ervaar je als lezer dat deze gesprekken geestelijk en (soms) geestig verlopen. Ook de dubbele boodschap en de verborgen symboliek maken het lezen van dit boekje tot een bescheiden feest der herkenning. Menig keer wordt de spiegel de lezer voorgehouden zonder moraliserend te willen zijn.

De lijdenstijd, Goede Vrijdag en Pasen spelen een symbolische rol van betekenis in deze religieuze detective. Door het hele boek heen kom je deze motieven tegen zoals op blz. 123: “ …het lijdende knechtje in Leiden…” (subtiel!) en op blz. 128 op het eind van het boek: “Het gaat niet om de fouten die je maakt. Het gaat erom dat je eruit opstaat.”

Aslander: een boek dat veel vragen oproept, een boek dat zo mogelijk nog minder antwoorden geeft! Mysteries blijven over. Als lezer blijf je achter met een ‘unheimisch Gefuhl’. Bijzonder is dat Rien van den Berg op zijn website de lezer oproept om mee te denken over de verhouding tussen Lammert Aslander en de geheimzinnige Mila, een vrouw van bijzondere schoonheid. Het laatste hoofdstuk, de ‘epiloog’, vormt het theologische en psychologische raamwerk van het verhaal waarin alles samenvalt.

De sfeer van de Wallanderserie van Henning Mankell, het mysterieuze van Aslan (uit de Narnia-serie), de psychologische diepgang van Ted Dekker en het poëtische van Rien van den Berg maken Aslander tot wat het geworden is: een verrassend goed debuut dat oproept tot persoonlijke bezinning.

Meulen van der, Dik | Koning Willem III

Koning-Willem-III-–-Dik-van-der-MeulenHet borstbeeld van ‘Koning Gorilla’, zoals hij genoemd werd, staat in een nis van een oude fabriek in Nijverdal: koning Willem 3. De vraag is: Wie kijkt naar hem om?

Een tragisch vorst, een agressief heerser, die soms ongekleed door het paleis liep, althans zo werd gefluisterd… Dik van der Meulen, winnaar van de Libris Geschiedenis Prijs 2014, beschrijft op grootse wijze, meeslepend en ironisch, het leven van een tragische man. Het persoonlijk, politiek en koninklijk leven van een bijzonder heerschap staat centraal. Dat dit boek soms de vorm aanneemt van een chronique scandaleuse is onvermijdelijk.

Deze biografie staat niet op zichzelf. In het kader van 200 jaar koninkrijk der Nederlanden  (2013) verschenen 3 dikke boeken waarin afzonderlijk de levens werden beschreven van onze 3 koningen: Willem 1, Willem 2 en Willem 3. Het Prins Bernard Cultuurfonds, Uitgeverij Boom en de Universiteit Utrecht hebben de handen ineengeslagen en initiatief genomen tot het vervaardigen van genoemde boeken: de levens van de eerste drie Nederlandse koningen uit het Huis Oranje-Nassau.

De inleiding van dit fraai vormgegeven werk wordt vooraf gegaan door een gestructureerde, overzichtelijke stamboom. Handig om zo af en toe even ter hand te nemen wanneer namen je om de oren vliegen, vorsten uit diverse geslachten en huizen voorbij komen.

De start van het boek heeft een sombere toonzetting. Tegelijk is het haast poëtisch, bloemrijke taal van een bevlogen neerlandicus en auteur. De eerste pagina’s pakken je: “De echte koning was niet zo gemakkelijk over het hoofd te zien. Een grote man met een volle baard en een krachtige stem die hij, zo verzekerden mensen die hem van nabij hadden meegemaakt, vaak liet bulderen.”

Van der Meulen heeft zich gewaagd aan een ‘meesterproeve’. Het is hem gelukt. Gedetailleerd neemt hij de lezer mee door een tijdperk waar lang niet zoveel van bekend is. Indringend, dan weer ironisch weet de auteur te boeien: “Op 21 februari 1816 trouwde hij (Willem 2, red.) in Sint-Petersburg met Anna Paulowna (…) Na de plechtigheid keerde hij niet terstond naar zijn departement terug, maar bleef nog enkele maanden met zijn jonge echtgenote in de Hermitage, zeer verliefd en volop bereid zijn tweede dynastieke plicht te vervullen.” Enkele maanden later kon de kroonprins zijn vader meedelen dat zijn geliefde zwanger was…

De biografie over koning Willem 3 beschrijft achtereenvolgens de jeugdjaren van de koning, zijn huwelijk, zijn politieke strijd met de ministers, zijn vaderschap en zijn positie als hoofd van het gezin en de familie en eindigt met een hoofdstuk/epiloog over de dood van de koning en zijn begrafenis. De laatste alinea’s van het boek gaan in op de waarde of de betekenis van zijn koningschap voor toen en nu, een conclusie ligt voor de hand. Korte fragmenten van brieven, liederen en andere documenten evenals prachtige illustraties maken deze biografie af. Saillant detail: een prachtig oranje (!) leeslint siert de biografie.

Een kritische kanttekening valt te plaatsen bij dit boek. Van der Meulen wordt door neerlandica en dr. Slagman- De Jong ( Driestar Hogeschool, Gouda)  verweten teveel anonieme en onbetrouwbare bronnen te gebruiken met name rondom de dood en de begrafenis van Willem 3. Volgens haar heeft hij niet de beste en de meest recente literatuur gebruikt. De Jong-Slagman: “Hij schrijft vlot, maar is van de drie auteurs (biografen Jeroen Koch, Jeroen van Zanten en Dik van der Meulen, red.) de minst historisch verantwoorde schrijver.”

Ondanks de kritiek die er is, leest het boek heel vlot weg en heeft het hier en daar wel wat weg van een roman.

Koning Willem 3… Misschien had hij een heerser of een oorlogsheld willen zijn. “Zijn lot was dat hij geen van beide kon worden, maar dit was ook zijn redding. Zijn voornaamste staatkundige verdienste was de eerste Nederlandse koning te zijn in een land dat door anderen werd bestuurd.”