Thomése, P.F. | De onderwaterzwemmer

Thomése onderwaterzwemmer‘De vader en de zoon komen tevoorschijn uit het rijshout en laten hun bleke, met reuzel ingevette lichamen stil als zilvervissen in het duistere water glijden.’ Met deze openingszin zet Thomése de toon: dit wordt een ietwat bevreemdend literair hoogstandje. Tegen het einde van de Tweede wereldoorlog besluiten een vader en een zoon bij Wellseind de Maas, die de scheidslijn tussen bevrijd en bezet gebied is, over te zwemmen om zich aan te sluiten bij de bevrijders. De zoon haalt de overkant, vader niet. De jongen wordt weliswaar opgevangen door vreemden, maar die weten niet veel beters te doen dan hem even stiekem (nu met een boot) terug te brengen naar gene zijde. De jongen loopt een even groot als irrationeel schuldgevoel op: doordat hij niet nog langer is blijven wachten, heeft hij zijn vader verraden, zo redeneert hij. Ook zijn moeder stelt hij teleur, zo vindt hij. Hij had zijn vader moeten tegenhouden. Het maakt van de jongen een overbezorgde volwassene, met een schuldgevoel dat hij torst waar hij gaat.

In het tweede deel, als hij met zijn vrouw Afrika bezoekt, krijgt hij opnieuw te maken met verlies en opnieuw laat hij zichzelf niet vrijuit gaan. Ook deze keer raakt hij in oorlogsomstandigheden verzeild en handelt hij te laat. Dat is in elk geval de conclusie die hij zelf trekt en zijn dochter Nikki gelooft hem. Hun relatie verwatert.

In het derde deel komt hij tot verzoening met zichzelf, mede door herstel van vroegere relaties. Thomése staat bekend als een stilist, een mooischrijver. Dat is in dit boek ook weer een herkenbare kwaliteit. Tegelijk zijn de omstandigheden af en toe bijna absurd, wat het moeilijk maakt om tot eigening van de emoties te komen, wat in Schaduwkind juist zo goed lukte. Ook in dat boek ging het over verlies en de verwerking daarvan. Thomése huldigt het standpunt dat hij zichzelf als schrijver probeert buiten zijn tekst te houden (lees bijvoorbeeld Elsbeth Etty hierover). Het lukt hem aardig, maar je merkt zijn levenslange zoektocht naar woorden voor dat ene erge dat hem overkwam. Hoe dan ook: Thomése hoort zeker bij het beste wat Nederland te bieden heeft.